مام چیست و چه فرقی با دئودورانت دارد؟
حفظ آراستگی و خوشبو بودن، بخشی جدایی‌ناپذیر از بهداشت فردی و اجتماعی است که نقش مهمی در افزایش اعتماد به نفس دارد. در میان محصولات متنوع بهداشتی، ضدتعریق‌ها و دئودورانت‌ها جایگاه ویژه‌ای دارند و به طور روزمره توسط افراد زیادی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این محصولات، که در ایران اغلب با نام عمومی مام شناخته می‌شوند، پرسش‌هایی را درباره عملکرد، مزایا، و به ویژه معایب و نگرانی‌های احتمالی مرتبط با آن‌ها مطرح می‌کند. همچنین، دانستن تفاوت اصلی میان ضدتعریق‌ها و دئودورانت‌ها که هر دو برای مقابله با پیامدهای ناخوشایند تعریق به کار می‌روند، ضروری است. در این مقاله به این پرسش‌ها پاسخ خواهیم داد و نگاهی جامع به این محصولات بهداشتی پرکاربرد خواهیم داشت.
مام چیست و انواع آن
آنچه در گفتار روزمره در ایران به عنوان مام شناخته می‌شود، در واقع به دسته محصولات ضدتعریق (Antiperspirant) و گاهی دئودورانت اشاره دارد. لازم به توضیح است که واژه مام در اصل نام یک برند قدیمی تولیدکننده دئودورانت (MUM) بوده که در سال 1888 در فیلادلفیا ثبت شد و به دلیل سابقه و شهرت، به مرور زمان در ایران به یک اسم عمومی برای تمامی محصولات مشابه کنترل کننده عرق و بوی بدن، به ویژه رول‌های ضدتعریق، تبدیل شده است.
اما از نظر عملکردی، آنچه ما معمولاً به آن مام می‌گوییم (یعنی ضدتعریق‌ها)، محصولاتی بهداشتی هستند که کاربرد اصلی آن‌ها کاهش میزان تعریق بدن در نواحی مورد استفاده است. مکانیسم عمل این محصولات عمدتاً بر پایه استفاده از ترکیبات حاوی نمک‌های آلومینیوم یا زیرکونیوم است. این مواد با نفوذ به مجاری غدد عرق در لایه‌های سطحی پوست و تشکیل نوعی درپوش موقت، به صورت فیزیکی مانع خروج عرق به سطح پوست می‌شوند. این کاهش در میزان تعریق، به خودی خود محیط را برای رشد باکتری‌های مولد بوی نامطبوع نیز کمتر مناسب می‌سازد و به کنترل بوی بدن کمک می‌کند.
ضدتعریق‌ها در اشکال فیزیکی متنوعی تولید و عرضه می‌شوند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند:
مام رولی مایع (Roll-on)
این نوع ضدتعریق دارای بافتی مایع و اغلب شفاف یا نیمه‌شفاف است که از طریق یک گوی چرخان در سر محصول روی پوست ناحیه زیر بغل مالیده می‌شود. مزیت اصلی مام‌های رولی این است که معمولاً ردی از خود بر جای نمی‌گذارند و برای کسانی که نگران لکه شدن لباس‌های تیره یا روشن خود هستند، گزینه مناسبی محسوب می‌شوند. با این حال، حس رطوبت اولیه پس از استفاده ممکن است برای برخی ناخوشایند باشد و نیاز به کمی زمان برای خشک شدن کامل روی پوست دارند. ماندگاری رایحه در برخی مدل‌های رولی نیز ممکن است نسبت به انواع دیگر کمتر باشد و نیاز به تجدید استفاده در طول روز احساس شود.
مام اسپری
یکی از پرطرفدارترین انواع ضدتعریق، مدل اسپری آن است. استفاده از این نوع بسیار سریع و آسان است و مواد به سرعت روی پوست پخش شده و خشک می‌شوند، که برای استفاده در زمان عجله یا پس از فعالیت بدنی گزینه خوبی است. مام‌های اسپری معمولاً پوشش‌دهی وسیع‌تری دارند و می‌توانند برای مدت زمان طولانی‌تری از تعریق جلوگیری کنند. با این حال، از نظر اقتصادی ممکن است مقرون‌به‌صرفه نباشند، زیرا محتوای آن‌ها معمولاً سریع‌تر از انواع رولی یا صابونی به پایان می‌رسد. همچنین، استنشاق ذرات اسپری در فضای بسته برای برخی افراد، به خصوص کسانی که مشکلات تنفسی یا حساسیت دارند، می‌تواند نگران‌کننده باشد.
مام صابونی یا استیک
این نوع ضدتعریق دارای بافتی جامد و فشرده است که مستقیماً روی پوست کشیده می‌شود. مام‌های صابونی در خشک نگه داشتن ناحیه زیر بغل بسیار مؤثر هستند و احساس خشکی مطلوبی پس از استفاده ایجاد می‌کنند، که این ویژگی برای افرادی که از حس رطوبت بیزارند، ایده‌آل است. این محصولات به دلیل فشرده بودن، بسیار باصرفه هستند و برای مدت طولانی‌تری قابل استفاده می‌باشند. همچنین، بسیاری از استیک‌ها دارای فرمولاسیون ضد حساسیت بوده و برای پوست‌های حساس مناسب‌تر هستند. با این وجود، مهم‌ترین نقطه ضعف مام‌های صابونی، احتمال باقی گذاشتن ردهای سفید و گچ‌مانند روی پوست و لباس، به‌خصوص لباس‌های تیره، است؛ هرچند محصولاتی با عنوان نامرئی یا مخصوص لباس‌های تیره و روشن نیز در بازار موجودند که این مشکل را به حداقل می‌رسانند. ماندگاری و پخش بوی رایحه در انواع صابونی معمولاً نسبت به سایر انواع بیشتر است.
اسلایدر کشویی
تفاوت دئودورانت و ضدتعریق (مام) چیست؟
یکی از ابهامات رایج در خصوص این محصولات، تفاوت میان دئودورانت (Deodorant) و ضدتعریق (Antiperspirant) است. هرچند هر دو برای بهبود وضعیت ناحیه زیر بغل به کار می‌روند، اما عملکرد متفاوتی دارند:
دئودورانت‌ها
تمرکز اصلی دئودورانت‌ها بر کنترل بوی بد عرق است. خود عرق مایعی تقریباً بی‌بو است؛ بوی نامطبوع زمانی ایجاد می‌شود که باکتری‌های طبیعی موجود روی سطح پوست، ترکیبات موجود در عرق را تجزیه می‌کنند. دئودورانت‌ها حاوی موادی هستند که یا با کاهش تعداد این باکتری‌ها محیط را برای رشد آن‌ها نامناسب می‌کنند (اغلب با افزایش اسیدیته پوست یا مواد ضدباکتری) یا با داشتن رایحه‌های خوشبو، بوی عرق را پوشش می‌دهند. دئودورانت‌ها تأثیری بر میزان تولید عرق توسط غدد تعریق ندارند و صرفاً با پیامدهای بویایی آن مقابله می‌کنند. از دیدگاه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، دئودورانت‌ها در دسته محصولات آرایشی طبقه‌بندی می‌شوند.
ضدتعریق‌ها (مام‌ها)
عملکرد اصلی ضدتعریق‌ها کاهش یا توقف موقت فرآیند تعریق است. آن‌ها با مسدود کردن فیزیکی مجاری عرق، از خروج رطوبت به سطح پوست جلوگیری می‌کنند. این اقدام به طور غیرمستقیم نیز به کنترل بو کمک می‌کند، زیرا با کاهش رطوبت، محیط برای فعالیت باکتری‌ها کمتر فراهم می‌شود. بسیاری از ضدتعریق‌ها علاوه بر مواد مسدودکننده عرق، حاوی خوش‌بوکننده‌ها نیز هستند تا هر دو مشکل (تعریق و بو) را همزمان مدیریت کنند. ضدتعریق‌ها از سوی FDA به عنوان داروها طبقه‌بندی می‌شوند، زیرا بر عملکرد فیزیولوژیک بدن (تعریق) تأثیر می‌گذارند.
بنابراین، انتخاب میان دئودورانت و ضدتعریق به نیاز اصلی شما بستگی دارد: اگر مشکل اصلی شما صرفاً بوی بد عرق است و میزان تعریق طبیعی دارید، دئودورانت کافی است. اما اگر تعریق زیاد و خیس شدن لباس برایتان مسئله‌ساز است، ضدتعریق گزینه مناسب‌تری خواهد بود. بسیاری از محصولات موجود در بازار ویژگی‌های هر دو را با هم دارند.
فواید استفاده از ضدتعریق‌ها
استفاده از ضدتعریق‌ها مزایای قابل توجهی را برای مصرف‌کنندگان به همراه دارد که همین امر موجب محبوبیت و استفاده گسترده از آن‌ها شده است. اصلی‌ترین کارکرد این محصولات، کنترل مؤثر تعریق زیاد است. برای افرادی که با مشکل تعریق بیش از حد، به خصوص در ناحیه زیر بغل، مواجه هستند (مانند افراد دارای هیپرهیدروزیس یا کسانی که فعالیت بدنی بالایی دارند)، ضدتعریق‌ها با کاهش چشمگیر میزان رطوبت تولید شده، احساس خشکی و راحتی را فراهم می‌کنند. این کاهش تعریق، به طور مستقیم منجر به ممانعت از ایجاد بوی بد عرق نیز می‌شود؛ زیرا با کم شدن رطوبت، شرایط برای رشد و فعالیت باکتری‌هایی که عامل اصلی تولید بوی نامطبوع هستند، دشوارتر می‌گردد.
یکی دیگر از فواید بسیار کاربردی ضدتعریق‌ها، جلوگیری از خیس شدن لباس و ایجاد لکه‌های ناخوشایند در ناحیه زیر بغل است. این مزیت نه تنها به حفظ ظاهر آراسته فرد در طول روز کمک می‌کند، بلکه امکان استفاده راحت‌تر از انواع لباس‌ها با رنگ‌های مختلف (که بیشتر مستعد نشان دادن لکه عرق هستند) را نیز فراهم می‌آورد. مجموعه این عوامل، یعنی کنترل تعریق، جلوگیری از بوی بد و حفظ ظاهر لباس، نقش مهمی در افزایش اعتماد به نفس افراد در تعاملات روزمره و اجتماعی ایفا می‌کند. علاوه بر این، برخی از فرمولاسیون‌های ضدتعریق حاوی ترکیبات نرم‌کننده و مرطوب‌کننده هستند که با استفاده منظم، می‌توانند به نرم و لطیف شدن پوست ناحیه زیر بغل کمک کنند. این ویژگی می‌تواند به بهبود بافت پوست در این ناحیه و کاهش مشکلاتی مانند خشکی یا تیرگی که گاهی در اثر اصلاح یا حساسیت ایجاد می‌شود، منجر گردد.
معایب و خطرات احتمالی استفاده از ضدتعریق‌ها و دئودورانت‌ها
در کنار مزایایی که ضدتعریق‌ها ارائه می‌دهند، استفاده از آن‌ها بدون برخی معایب و نگرانی‌های بالقوه نیز نیست که توجه به آن‌ها اهمیت دارد. یکی از مشکلات رایج، احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک و حساسیت‌های پوستی است. ترکیبات مختلف موجود در این محصولات، به‌خصوص مواد عطری و همچنین نمک‌های آلومینیوم، می‌توانند در افراد مستعد باعث قرمزی، خارش، تورم، سوزش، کهیر یا بثورات جلدی در ناحیه زیر بغل شوند.
نگرانی دیگر به مکانیسم عمل اصلی ضدتعریق‌ها بازمی‌گردد که بر پایه مسدود کردن موقت منافذ غدد عرق است. اگرچه این عمل باعث کاهش تعریق می‌شود، اما منتقدان معتقدند که این مسدودسازی می‌تواند فرآیند طبیعی و حیاتی تعریق را که برای تنظیم دمای بدن و کمک به دفع برخی مواد زائد ضروری است، مختل کند. به این ترتیب، پوست در این ناحیه فرصت کمتری برای تنفس طبیعی و پاکسازی خود پیدا می‌کند.
علاوه بر این، وجود برخی ترکیبات شیمیایی در فرمولاسیون ضدتعریق‌ها محل بحث و نگرانی بوده است. از جمله این مواد می‌توان به نمک‌های آلومینیوم (مانند آلومینیوم کلراید) اشاره کرد که ماده فعال اصلی در مسدود کردن غدد عرق هستند. نگرانی‌هایی در مورد احتمال جذب این ترکیبات توسط پوست، به‌خصوص در پوست‌های آسیب‌دیده یا تازه اصلاح شده، و ارتباط احتمالی آن‌ها با بیماری‌هایی مانند آلزایمر در سنین بالا یا مشکلات کلیوی مطرح شده است. هرچند تأکید می‌شود که تحقیقات علمی تا کنون نتوانسته‌اند ارتباط قطعی و مستدلی میان استفاده از ضدتعریق‌های حاوی آلومینیوم و این بیماری‌ها پیدا کنند و همچنان نیاز به پژوهش‌های بیشتر وجود دارد. پارابن‌ها، که به عنوان مواد نگهدارنده در بسیاری از محصولات بهداشتی استفاده می‌شدند (اگرچه امروزه کمتر در ضدتعریق‌ها به کار می‌روند)، نیز به دلیل شباهت ساختاری با هورمون استروژن و نگرانی از تأثیر بر تعادل هورمونی مطرح هستند، هرچند ارتباط قطعی آن‌ها با بیماری‌ها نیز اثبات نشده است. همچنین، فتالات‌ها، که ممکن است برای ایجاد قوام و نرمی در برخی محصولات استفاده شوند، به عنوان مختل‌کننده‌های غدد درون‌ریز شناخته شده و نگرانی‌هایی در مورد ارتباط آن‌ها با دیابت و برخی سرطان‌ها وجود دارد، گرچه میزان آن‌ها در ضدتعریق‌ها معمولاً کم است و بحث در مورد جذب پوستی آن‌ها ادامه دارد.
از دیگر معایب می‌توان به احتمال ایجاد لکه روی لباس‌ها، به‌خصوص لکه‌های زردرنگ روی لباس‌های روشن یا سفیدک روی لباس‌های تیره، اشاره کرد که به دلیل واکنش ترکیبات محصول با عرق یا الیاف پارچه رخ می‌دهد. همچنین، هرچند کمتر شایع است، برخی ترکیبات موجود در دئودورانت‌ها یا ضدتعریق‌ها مانند تریکلوزان یا پارابن ممکن است به طور بالقوه با اختلالات هورمونی یا افزایش خطر ابتلا به آسم در افراد حساس مرتبط باشند. با این حال، مانند بسیاری از نگرانی‌های مربوط به ترکیبات شیمیایی، نیاز به تحقیقات بیشتری برای تأیید قطعی این ارتباطات وجود دارد.
آیا استفاده از مام و دئودورانت در بارداری و شیردهی ضرر دارد؟
دوران بارداری و شیردهی به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش حساسیت بدن، دورانی خاص و نیازمند احتیاط بیشتر در انتخاب محصولات مصرفی است. در این میان، استفاده از محصولات بهداشتی مانند ضدتعریق‌ها نیز گاهی با نگرانی‌هایی همراه می‌شود. دلیل اصلی این نگرانی‌ها، وجود برخی ترکیبات بالقوه جذب‌شونده از طریق پوست در فرمولاسیون ضدتعریق‌هاست که احتمال تأثیر آن‌ها بر سلامت مادر، جنین یا نوزاد مطرح می‌شود.
ترکیباتی مانند نمک‌های آلومینیوم که در ضدتعریق‌ها برای مسدود کردن غدد عرق به کار می‌روند، و همچنین موادی نظیر پارابن‌ها (به عنوان نگهدارنده در برخی محصولات) و فتالات‌ها (که در قسمت معایب به آن‌ها اشاره شد)، جزو موادی هستند که نگرانی‌هایی در مورد جذب پوستی آن‌ها و تأثیر احتمالی بر تعادل هورمونی یا سایر فرآیندهای بیولوژیکی بدن وجود دارد. با توجه به حساسیت بالای دوران بارداری و شیردهی و تأثیرپذیری جنین و نوزاد از مواد وارد شده به بدن مادر، بسیاری از متخصصان توصیه به احتیاط بیشتر در مصرف محصولاتی که حاوی این ترکیبات هستند، دارند.
هرچند تحقیقات علمی در مورد تأثیرات قطعی و مضر استفاده روتین از ضدتعریق‌ها در دوزهای معمول بر پیامدهای بارداری یا سلامت نوزاد در دوران شیردهی هنوز به نتایج کاملاً قاطع و مورد اجماع نرسیده‌اند و برخی مطالعات ارتباط معناداری پیدا نکرده‌اند، اما با توجه به اصل احتیاط، بسیاری از مادران باردار و شیرده ترجیح می‌دهند مصرف این محصولات را محدود کنند.
توصیه کلی در این دوران حساس، در صورت امکان، محدود کردن استفاده از ضدتعریق‌ها و در صورت نیاز شدید، انتخاب محصولاتی با فرمولاسیون ساده‌تر، فاقد مواد شیمیایی نگران‌کننده مانند آلومینیوم، پارابن و فتالات، و ترجیحاً استفاده از جایگزین‌های طبیعی‌تر (مانند دئودورانت‌های طبیعی بر پایه زینک، جوش شیرین یا نشاسته ذرت که صرفاً بو را کنترل می‌کنند) است.
مهم‌ترین و مطمئن‌ترین اقدام برای هر فرد در دوران بارداری و شیردهی، مشورت مستقیم با پزشک متخصص زنان و زایمان یا ماما است. پزشک با در نظر گرفتن وضعیت سلامتی شما، سابقه پزشکی و ارزیابی دقیق‌تر ترکیبات محصولات مورد نظر، می‌تواند بهترین و ایمن‌ترین راهکار را متناسب با شرایط شما ارائه دهد. خوددرمانی یا اتکا صرف به اطلاعات عمومی در این دوران توصیه نمی‌شود.
نکات مهم در استفاده از مام‌ها (ضدتعریق‌ها)
برای به حداقل رساندن ریسک و استفاده بهینه از این محصولات، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:
- همیشه روی پوست تمیز و خشک استفاده کنید. برای اطمینان از تمیزی، سعی کنید همیشه پیش از استفاده از مام زیر بغل را با آب و صابون به‌خوبی شسته و خشک‌کنید.
- بلافاصله پس از اصلاح یا اپیلاسیون از ضدتعریق استفاده نکنید تا از سوزش و التهاب جلوگیری شود.
- به دنبال محصولاتی باشید که فاقد ترکیبات نگران‌کننده مانند آلومینیوم، پارابن و فتالات هستند، به خصوص اگر پوست حساس دارید یا نگرانی خاصی در مورد سلامتی خود دارید (مانند دوران بارداری و شیردهی، که مشورت با پزشک نیز توصیه می‌شود).
- در صورت مشاهده هرگونه واکنش آلرژیک یا التهاب، مصرف محصول را متوقف کرده و در صورت لزوم به پزشک مراجعه کنید.
- به تاریخ انقضای محصول توجه کنید.
- محصول را در جای مناسب و دور از گرما و نور مستقیم خورشید نگهداری کنید.
- بهداشت فردی، از جمله شستشوی منظم بدن با آب و صابون، بهترین و اصلی‌ترین راه برای کنترل بوی بدن است.
نگاه پایانی به ضدتعریق‌ها و دئودورانت‌ها
مام‌ها (ضدتعریق‌ها) ابزاری مؤثر برای کنترل تعریق و بوی نامطبوع بدن هستند و استفاده صحیح از آن‌ها می‌تواند به افزایش راحتی و اعتماد به نفس افراد کمک کند. آگاهی از تفاوت عملکردی آن‌ها با دئودورانت‌ها و همچنین شناخت مزایا و معایب احتمالی این محصولات، به مصرف‌کنندگان کمک می‌کند تا انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشند. اگرچه نگرانی‌هایی در مورد ارتباط برخی ترکیبات موجود در ضدتعریق‌ها با مشکلات سلامتی مطرح شده است، اما تحقیقات علمی قطعی در بسیاری از این زمینه‌ها هنوز در حال انجام است و استفاده از محصولات جایگزین یا فاقد مواد شیمیایی خاص می‌تواند گزینه‌ای برای افراد نگران باشد. به خصوص در دوران بارداری و شیردهی، احتیاط بیشتر و مشورت با متخصص توصیه می‌شود. با این حال، حفظ بهداشت فردی همواره اولین و مهم‌ترین گام در مدیریت تعریق و بوی بدن باقی می‌ماند.
اشتراک گذاری
